İhşidiler

Konu: İhşidiler Paz Ekim 11, 2009 5:44 pm

İhşidiler
Mısır'da, 935-969 tarihleri arasında hüküm sürmüş bir Türk hânedânı.
Devletin kurucusu Muhammed bin Tuğç, iki nesilden beri Abbasîlerin hizmetinde
bulunan bir Türk ailesindendir. Muhammed bin Tuğç, 935 yılında Mısır valisi
oldu ve istiklâlini ilan ederek, Halife Râzi'den İhşîd unvanını aldı. İhşîd
"şahlar şâhı" mânâsına geliyordu. Ayrıca, Muhammed'in ataları da
Fergana'da İhşîd unvanıyla meliklik yaparlardı.
İhşîd, Mısır'da tam bir hâkimiyet sağladı. Ancak bu sırada, Bağdat'ta
hâkimiyeti ele geçirmiş olan Muhammed bin Râik, Mısır'a kadar geldi. Bu
tehlikeli durum üzerine Muhammed bin Tuğç, vergi vermek şartıyla Remle'ye
kadar olan bölgeyi geri aldı. Beş sene devam eden barış devresinden sonra,
iki emîrin arası yeniden açıldı. Laccun mevkiindeki savaşı, iki taraf da
kazanamadı. Fakat, tesis edilen ailevî münasebetler, iki emîri yeniden
birbirine yaklaştırdı. İhşîd, senelik 140.000 dinar vergi verdi.
Emir Raik'in ölümünden sonra, İhşidîlere, Hamdânî ailesinden yeni bir
rakip ortaya çıktı. Ancak ,Muhammed bin Tuğç, sulh devresini iyi
değerlendirmiş ve devleti en kudretli mevkiine çıkarmıştı. Emîrü'l-ümerâlık
mevkiini elde etmek için mücadeleye başladı. 944 yılında, Rakka'nın
karşısında, Fırat kenarında Halife el-Mütteki ile karşılaştı. Ancak, bu
sırada Hamdânî ailesinden emir Seyfüddevle, Mısır'ı tehdit etmeye
başladığından, geri döndü. Böylece yeniden başlayan mücadelede, İhşidîler
galip geldi. Muhammed bin Tuğç, Şam'ı ele geçirdi ise de 964 yılında öldü.
Yerine iki oğlundan Ebü'l-Kâsım Unûcur tahta geçti.
Unûcur ve kardeşi Ali zamanında İhşidîlerin, Mısır'daki hâkimiyeti sözde
kalmıştı. Gerçek iktidar, İhşîd'in ölümünden biraz önce, çocukları için
saltanat nâibi olarak tayin ettiği Nubyalı köle Kâfûr'un elindeydi. Oğullar
ise, kukla bir vaziyetteydi. Nitekim 966 yılında Ali'nin ölümü üzerine,
Kâfur, idareyi tam olarak ele alınca, halife bu valiliği tanıdı. Kâfûr, Mısır
ile Suriye'yi tehdit eden Hamdânîlere karşı başarılar kazandı. Kâfur'un
ölümü, Mısır'ı kuvvetli bir idareciden mahrum bıraktı. Yerine İhşîd'in torunu
Ahmed, vali tâyin edildi. Ancak, bu zayıf ve kısa ömürlü emirin idaresi
zamanında Mısır, Afrika'nın kuzeyinden gelen Fâtımîlerin baskısına dayanamadı
ve 969 yılında bu devletin hâkimiyeti altına girdi.
İhşidîler hânedânının en önemli iki şahsiyeti, şüphe yok ki İhşîd ile
Kâfûr'dur. İhşîd, çok kuvvetli ve mücadeleyi seven bir emirdi. Ömrü, Mısır'da
kuvvetli bir hâkimiyet sağlamak için çalışmalarla geçti. Bu zor şartlarda,
Mısır'da imar faaliyetlerini de ihmal etmedi. Devletin ikinci mühim şahsiyeti
olan Kâfûr, zenci bir köleyken sırf zekâsı sayesinde, devletin iktidar
mevkiini elde etmiştir. İhşîd ve Kâfûr, Mısır'da sanat ve edebiyatın da
hâmisi olarak tanınmışlardır.